مفرد مذکر غائب

اشبه اباک یا حسن      واخلع عن الحق الرسن      و اعبد الها ذاالمننن      و لا توال ذالاحن  

  آنچه در پیش رو دارید، تحلیل و تفسیر دو بیت از اشعار ادیبانه ای است که حضرت زهرا(س)

آنگاه که با فرزند ارشدش حضرت حسن مجتبی(ع) نجوای مادرانه داشت و به تربیت روحی و

پرورش فکری و اخلاقی او می پرداخت; سروده است. این دو بیت که هر مصراع و بند بند آن

حاوی چند نکته آموزنده و پیام سازنده در باب تربیت و پرورش کودکان و نونهالان است،

با ترجمه ای گویا و تفسیری نه چندان عمیق و پردامنه، به خوانندگان عزیز تقدیم می گردد

بدان امید که مورد توجه همه اولیاء و مربیان – به ویژه پدران و مادران – که در راه

تربیت و پرورش کودکان و نونهالان انقلاب اسلامی ایران گام برمی دارند، قرار گرفته

و از آن بهره جویند. در آغاز نظر خوانندگان گرامی را به دو نکته شایان توجه جلب

می کنیم: ۱- بی تردید نخستین آموزه هایی که اولیا و پدران و مادران به کودکان خود

می آموزند، در شکل گیری شخصیت و ساختار فکری و فرهنگی آنان نقش تعیین کننده

دارد; از این رو آنان باید با دقت و وسواسی بسیار به محتوای آموزه ها توجه کنند و

در این مساله حضرت زهرا(س) درسی بزرگ، به تمامی اولیا و مربیان کودکان آموخت

ونیز تعلیم داد که ذهن خالی فرزندان را با چه آموزه ها و دانستنیهایی می توان پر کرد.

۲- شعر دو گونه است: ۱- شعرهایی که دارای مضامین بلند و محتوای آموزنده و نیز

هدفمند و حکیمانه است. ۲- اشعاری که تنها از نظر ادبی شایان توجه است و از محتوا و

مضامین مفید و سازنده تهی است و بیشتر برای سرگرمی و گذران وقت، سروده می شود.

اما اشعاری که حضرت زهرا(س) آنها را سروده است، از نوع نخست است و بدین ترتیب

آن حضرت به همه ما آموخت که برای کودکان خود چه شعری باید سرود و چه ترانه ای گفت.

۱- اشبه اباک یا حسن حسن جان،یعنی مانند پدرت علی(ع) باش در این مصرع حضرت زهرا(س) به

اساسی ترین و اولویت دارترین نکته در باب تربیت و پرورش کودکان پرداخته است زیرا از سویی

تربیت و پرورش، بدون داشتن الگو و سرمشق میسر نیست و از دیگر سوی کودکان و نونهالان

هم به طور طبیعی به دنبال یافتن الگو و سرمشق مناسب و شایسته برای خویشند. حضرت زهرا(س)

در آغاز سخن تربیتی خود با فرزندش به همین نکته مهم تربیتی و پرورشی و نیز به نیاز طبیعی

کودکان پرداخته و همسر عزیزش حضرت علی(ع) را که بهترین و کاملترین الگو و سرمشق زندگی

برای بشریت است، به فرزندش حضرت مجتبی(ع) شناسانده و چنین فرمودند: فرزندم مانند پدرت علی(ع)

باش و از او الگو و سرمشق فرا گیر. چرا که علی(ع) مظهر همه کمالات و فضایل انسانی و

مصداق کامل ارزشها واوصاف آدمی است. عدالت خواهی، حق طلبی، آزادی خواهی، جهاد علیه زر،                                  

  زور و تزویر، تنها بخشی ازبعد اجتماعی شخصیت علی(ع) را می نمایاند و شجاعت، ایثار، علم، عرفان،

تقوا، عقل و دوراندیشی، بخش دیگری از ابعاد وجودی آن حضرت را تشکیل می دهد. اکنون بر یکایک

شیعیان و پیروان آن بانوی نمونه فرض است که چونان علی(ع) و فرزندان و تربیت شدگان مکتب او

را الگو برای تربیت فرزندان خود قرارمی دهند و همینان را به عزیزان خویش بشناسانند و در این

مساله به شرق و غرب عالم ننگرند چرا که امیرالمؤمنین علی(ع) – به تعبیر نویسنده روشنفکر عرب

– شخصیت بی همتایی است که شرق و غرب جهان مانند او را ندیده و نخواهد دید. ۲- و اخلع عن

الحق الرسن و ریسمان را از گردن حق بردار در این مصرع حضرت زهرا(س) به مهمترین مسؤولیت

اجتماعی انسان اشاره کرده و یادآور می شود: ای فرزندم تو باید ریسمانی را که حق ستیزان بر گردن

حق نهاده اند برداری و حق را از خفه شدن و جان سپردن برهانی و به آن حیات ببخشی;مطلب شایان

توجه در این کلام این است که حضرت زهرا(س) اصل حق مداری و حق پذیری را به فرزندش توصیه

نمی کندزیرا این دواز اصل مسلم و انکارناپذیر دین اسلام است بلکه عزیزش را به حق طلبی و احیای

حقوق دیگران فرا خوانده به مبارزه با حق ستیزان تشویق کرده است. ۳- و اعبد الها ذا المنن و خدای

صاحب نعمت و احسان کننده را پرستش کن آنچه حضرت زهرا(س) در این مصرع بدان اشاره فرمودند;

اساسی ترین اصل دینی یعنی توحید و خدامحوری است زیراعبادت به معنای پذیرش بندگی خدا و

حرکت هدفمند به سوی حقیقت مطلق است و قرآن کریم آن را هدف و فلسفه آفرینش انسان معرفی

کرده و فرموده است: «و ما خلقت الجن ولانس الا لیعبدون.» و جن و آدمیان را نیافریدیم مگر تا مرا [به یگانگی]

بپرستند. (ذاریات /56) آنگاه آن حضرت یکی از اوصاف خدا را یادآور شده و فرمودند: عبادت کن خدایی را

که صاحب نعمت و احسان کننده است.

بنابراین توحید و خدامحوری در تمامی عرصه های زندگی و همچنین توجه به نعمتهای

الهی و شکرگزاری در برابر آنها،از نکات مهم تربیتی و پرورشی است که بانوی نمونه اسلام به وقت

ایفای نقش مادری به آنها عنایت کرده ودر تربیت فرزندش به کاربرده است. ۴- و لا توال ذالاحن

و با افراد بدخواه و کینه توز دوستی مکن،در مصرع فوق، حضرت زهرا(س) به نکته مهم دیگری

در تربیت و پرورش پرداخته است که همه کودکان و نوجوانان شدیدا به شناخت آن نیازمندند و آن عبارت از

معیار و ملاک گزینش رفیق ودوست است. تردیدی نیست که داشتن دوست و رفیق، از نیازهای اولیه و

حیاتی هر کودک و نوجوانی است و این نیاز هم در علوم تربیتی به اثبات رسیده است ولی مشکل اینجاست

که هم خود کودکان و هم مربیان و والدین آنان، معیار و ملاک گزینش دوست و رفیق را به درستی

نمی شناسند و باید حل این مشکل را در همین مصرع و گفتار بانوی جهان جستجو کرد که فرمود:

فرزندم با افراد بدخو و کینه توز دوستی مکن.

این سخن حاکی است که بدخواهی و کینه توزی، از اوصاف بسیار زشت و از امراض واگیر

و سرایت کننده روحی است و باید کودکان ونونهالان را از ابتلای به آن برحذر داشت.

سخن در این است که لالایی های مادرانه در اعماق و ژرفاهای روان کودکان ته نشین خواهد شد.

مادران، با ادبیات عامیانه و زبان گفتاری که در هنگام به خواب رفتن کودکانشان به کار می گیرند،

ماندگارترین و شیرین ترین ته نشینهای ذهن وضمیر کودک را سبب خواهد شد. لالایی ها در ضمیر

پنهان کودک ذخیره می شود و بعدها در جریان زندگی به صورت فلاش بکها و جریان سیال

ذهن تبارز خواهد کرد. اگر در این لحظات درسهای ایمان و معرفت، جهاد و مبارزه و انسانیت و

اخلاق به کودک داده شود بدون شک چونان نقشی بر سنگ، در ضمیر ناخودآگاه او جای گرفته و

سرلوحه زندگی فردای او خواهد بود. اینک به لالایی فاطمه زهرا(س) برای کودکش توجه کنید:

آن حضرت به هنگام حرکت دادن کودکش می فرمود:

اشبه اباک یا حسن- و اخلع عن الحق الرسن-

و اعبد الها ذا المنن- و لا توال ذا الاحن یعنی:

حسن جان مانند پدرت باش حق را از بند اسارت رها ساز خدایی پر فضل و احسان را بپرست

از دشمنان کینه توز دوستی و پیروی مکن

منبع:sahebdel.ir